เหตุที่ตรัสชาดก วาตมิคชาดก : ทรงปรารภพระจูฬปิณฑปาติกติสสเถระ ครั้งก่อนจะบวชบิดามารดาไม่อนุญาต จึงได้ทำการอดอาหาร 7 วันจนกระทั่งท่านยอมใจอ่อนให้บวช ต่อมามารดาเกิดร้องไห้คิดถึง นางวัณณทาสีเห็นเข้าจึงเสนอตัวว่าจะช่วยให้พระจูฬปิณฑปาติกติสสเถระสึกออกมา แต่ต้องให้ความเป็นใหญ่ในบ้านแก่นาง นางได้สอบถามมารดาว่าพระท่านชอบหรือไม่ชอบอะไร เมื่อได้ข้อมูลแล้วจึงได้จัดแจงอาหารที่ท่านชอบเพื่อไปใส่บาตร แล้วนิมนต์ไปรับภัตตาหารที่บ้าน ต่อมานางแกล้งป่วย พระเถระถูกตัณหาในรสผูกพันจึงเข้าไปหานางถึงในห้อง นางวัณณทาสีรู้เหตุแห่งการมาเพื่อตน จึงประเล้าประโลมพระเถระนั้น จนกระทั่งพระต้องสึก
ในอดีตกาล เมื่อพระเจ้าพรหมทัตครองราชสมบัติอยู่ในนครพาราณสี
คนเฝ้าสวนของพระเจ้าพรหมทัต ชื่อว่า สัญชัย เห็นเนื้อสมันตัวหนึ่งมาเที่ยวหากินอยู่ในเขตพระราชอุทยานเป็นประจำ
ต่อมาวันหนึ่งพระราชาตรัสถามนายสัญชัยว่า
“นี่นายสัญชัย เจ้าเห็นความอัศจรรย์อะไรในอุทยานบ้างไหม”
“ไม่มีพระเจ้าข้า อ้อ! ข้าพเจ้าเห็นแต่เนื้อสมันตัวหนึ่งมาเที่ยวหากินอยู่ในพระราชอุทยานของพระองค์เป็นประจำ” คนเฝ้าสวนทูลตอบ
“เนื้อสมันรึ… เจ้าจะจับมันได้ไหม” พระราชาถามต่อ
“หากได้น้ำผึ้งสักหน่อย ข้าพเจ้าจักจับมันได้แน่นอนพระเจ้าข้า” นายสัญชัยทูล
พระราชาจึงให้น้ำผึ้งแก่นายคนเฝ้าสวน
เมื่อนายสัญชัยได้น้ำผึ้งแล้ว จึงไปยังอุทยาน แอบเอานํ้าผึ้งหยดไว้บนหญ้าตั้งแต่ประตูสวนจนถึงในสวน เมื่อเนื้อสมันมากินหญ้าที่ทาด้วยน้ำผึ้งจึงติดในรสนั้น เมื่อได้เวลาอาหารจึงไม่ไปที่อื่นเลยมาเฉพาะที่ในอุทยานเท่านั้น
นายสัญชัยเห็นว่าเนื้อสมันเริ่มคุ้น จึงออกมาแสดงตัว แรกๆ เนื้อสมันตกใจกลัววิ่งหนีไป แต่พอเห็นบ่อยๆ เข้าจึงคุ้นเคย ถึงกับมากินหญ้าที่อยู่ในมือของนายสัญชัย
ครั้งแล้วเขาก็วางแผนล่อให้เนื้อสมันเดินไปจนถึงพระราชนิเวศน์ เมื่อเข้าไปภายในแล้วทหารจึงปิดประตู เนื้อสมันเห็นมนุษย์ก็ตัวสั่น กลัวแต่มรณภัย ได้แต่วิ่งวนไปมา ณ พระลานในภายในพระราชนิเวศน์นั้น
พระราชาได้สดับวิธีการจับเนื้อสมันจากนายสัญชัยแล้วก็รับสั่งให้ปล่อยมันไป และประทานโอวาทแก่ทวยราษฎร์ของพระองค์ว่า
“สิ่งที่เลวกว่ารสอาหารไม่มี การติดอยู่ในที่อาศัยก็ดี การติดอยู่ในความรักใคร่ฐานมิตรสหายก็ดี นับว่าเป็นสิ่งเลวแล้ว แต่ยังไม่เลวเท่าติดอยู่ในรสอาหาร ธรรมดาเนื้อย่อมรักตัวกลัวตาย ไม่ไปในที่จะถูกคุกคาม อาศัยอยู่แต่ในป่าชัฏ แต่ดูคนเฝ้าสวนของเราเถิด เขาสามารถจับเนื้อสมันสัตว์ป่า ด้วยรสอาหารแท้ๆ”
ข้อคิดจากชาดก : วาตมิคชาดก
รสที่ทำให้คนติดอกติดใจก็คือรสในอาหารนั่นเอง หากรับประทานโดยไม่มีความยั้งคิดก็อาจพบหายนะได้
ประชุมชาดก
นายสัญชัยในครั้งนั้น ได้เป็น นางวัณณทาสี
เนื้อสมันในครั้งนั้น ได้เป็น พระจูฬบิณฑปาติกภิกษุ
พระเจ้าพาราณสีได้เป็น พระสัมมาสัมพุทธเจ้า
