เหตุที่ตรัสชาดก โคธชาดก : ทรงปรารภภิกษุผู้หลอกลวงรูปหนึ่ง
ในอดีตกาล ครั้งพระเจ้าพรหมทัตเสวยราชสมบัติอยู่ในพระนครพาราณสี
พระโพธิสัตว์ได้เกิดเป็นเหี้ย อาศัยอยู่ที่จอมปลวกแห่งหนึ่งใกล้กับอาศรมของฤาษีผู้สำเร็จอภิญญา ชาวบ้านช่วยกันบำรุงพระดาบสนั้นด้วยความเคารพ เจ้าเหี้ยก็ได้ไปฟังธรรมจากท่านวันละ 3 เวลาด้วยเช่นกัน
ต่อมา พระดาบสได้อำลาชาวบ้านเพื่อจะเดินทางไปอาศัยอยู่ตำบลอื่น ผ่านมาไม่นานก็มีฤาษีจอมโกงมาอาศัยอยู่แทน ชาวบ้านและเจ้าเหี้ยก็เข้าใจว่าฤาษีผู้นี้เป็นผู้มีศีล ผู้ปฏิบัติดี
อยู่มาวันหนึ่งในฤดูแล้ง มีฝนตกลงมาทำให้ฝูงแมลงเม่าออกมาจากจอมปลวก ฝูงเหี้ยก็พากันออกมาหากินแมลงเม่าเหล่านั้น พวกชาวบ้านก็ออกจับเหี้ยเอามาปรุงอาหาร จัดทำเป็นเนื้อส้ม รุ่งเช้าจึงเอามาถวายพระฤาษี
ฤาษีฉันเนื้อส้มนั้นแล้วก็ติดใจ จึงถามชาวบ้านว่านี่มันเนื้ออะไร พอรู้ว่าเป็นเนื้อเหี้่ย จึงคิดในใจว่า ปกติก็มีเหี้ยตัวหนึ่งชอบเข้ามาในสำนักของเรา เราจะฆ่าเพื่อจะกินเนื้อมันให้ได้ จึงสั่งให้คนขนภาชนะสำหรับต้มแกงและเครื่องปรุงต่างๆมาวางไว้ข้างหนึ่ง ส่วนตัวเองได้ถือค้อนไม้ซ่อนไว้ด้วยผ้าห่ม แล้วนั่งรอคอยการมาของเจ้าเหี้ยอย่างสงบเสงี่ยม
ในเวลาเย็น เจ้าเหี้ยได้ออกเดินไปหาฤาษี แต่ขณะที่กำลังเข้าไปใกล้นั้นเอง เจ้าเหี้ยได้สังเกตุเห็นความผิดปกติของฤาษี มันจึงคิดว่าต้องคอยระวังตัวให้ดี
เจ้าเหี้ยได้ไปยืนใต้ทิศทางลมของฤาษี มันได้กลิ่นเนื้อเหี้ย จึงคิดว่า วันนี้ฤาษีคงได้กินเนื้อเหี้ยแล้วติดใจ คงจะดักฆ่าเราเป็นแน่ เจ้าเหี้ยจึงวิ่งหนีไป
ฝ่ายฤาษีเห็นว่าเจ้าเหี้ยไม่ยอมเข้ามาใกล้สักที ก็คิดว่ามันคงรู้ตัวแล้วจึงรีบออกไปดู เห็นเจ้าเหี้ยกำลังวิ่งออกไป จึงขว้างค้อนไม้ในมือไปหวังจะฆ่าเจ้าเหี้ยแต่ก็โดนแค่หางเท่านั้น
เจ้าเหี้ยหนีเข้าจอมปลวกไปโดยเร็ว โผล่หัวออกมาแล้วต่อว่าฤาษี ว่ามหาโจรอย่างเจ้ามาบวชทำไมกัน เราเข้าไปหาเพราะคิดว่าเจ้าเป็นผู้มีศีล แต่ตอนนี้เรารู้เช่นเห็นชาติเจ้าเสียแล้วเจ้าจะใส่ชฎา นุ่งห่มหนังเสือ ทำตัวเป็นนักบวชทำไม ในเมื่อเจ้าเป็นโจร ภายในจิตใจเต็มไปด้วยราคาโทสะโมหะ จะอยู่ที่นี่ทำไม รีบหนีไปเสียเถอะ ถ้าไม่ไป เราจะบอกชาวบ้านให้ทำการขับไล่เจ้าเสียเดี๋ยวนี้
ฤาษีจึงต้องออกจากที่นั้นไป
ประชุมชาดก โคธชาดก
ดาบสโกงในครั้งนั้น ได้มาเป็นภิกษุหลอกลวงนี้
ดาบสผู้มีศีลองค์นั้น ได้มาเป็น พระสาลีบุตร
โคธบัณฑิต (เหี้ย) ได้มาเป็น พระสัมมาสัมพุทธเจ้า
