เหตุที่ตรัสชาดก ติปัลลัตถมิคชาดก : ทรงปรารภพระราหุลผู้ใคร่ในการศึกษา
ในอดีตกาล เมื่อพระเจ้ามคธครองราชสมบัติอยู่ในกรุงนครราชคฤห์
มีกวางฝูงหนึ่งอาศัยอยู่ในป่าใหญ่ มีหัวหน้าเป็นกวางหนุ่มผู้เฉลียวฉลาด เอาใจใส่ดูแลบริวารกวางทุกตัวให้ได้รับความสุขเสมอมา
ต่อมานางกวางซึ่งเป็นน้องของหัวหน้าได้พาลูกกวางของนางมาให้ลุงสอนเลห์กลมายาในการเอาตัวรอดในป่าใหญ่ให้ และลุงก็ตั้งใจสอนจนจบสิ้น
ต่อมาวันหนึ่ง กวางน้อยบังเอิญไปติดบ่วงนายพรานเข้า ก็ร้องเสียงลั่น ตะโกนบอกเพื่อนๆว่าตรงนี้มีบ่วง เพื่อนกวางได้ยินจึงรีบวิ่งหนีไปและไปบอกข่าวแก่แม่กวาง
นางกวางผู้เป็นแม่เมื่อทราบเหตุร้ายที่เกิดขึ้นแก่ลูก ก็รีบวิ่งมาหาพี่ชายแล้วละล่ำละลักบอกว่า
“แย่แล้วพี่! ลูกฉันไปติดบ่วงนายพรานเข้าให้แล้ว จะทำยังไงดี”
“ไม่ต้องทำยังไงหรอกน้อง” พี่ชายว่า “ลูกเจ้าเรียนกลมายาจนชำนาญแล้ว เดี๋ยวก็หนีมาได้เอง คอยดูเถอะ” แล้วพี่ชายก็สาธยายให้ฟังถึงมายากวาง 6 อย่างให้น้องสาวฟังต่อไปว่า
“ธรรมดากวางที่ฉลาดนั้นจะลวงนายพรานด้วยอุบาย 6 อย่าง คือ จะเหยียดเท้าทั้งสี่ออกแล้วนอนตะแคง, จะคุ้ยหญ้าและฝุ่นให้ตลบ, จะแลบลิ้นออกให้ห้อยย้อยลง, จะทำท้องให้ป่องนูนขึ้น, จะปล่อยอุจจาระปัสสาวะออก และจะกลั้นลมหายใจไว้ ทำให้นายพรานคิดว่าตายสนิทแล้ว สักครู่พอนายพรานเผลอก็วิ่งเตลิดหนีเข้าป่าไป”
ทุกอย่างเป็นจริงดังที่กวางผู้พี่ว่าทุกประการ เจ้ากวางน้อยที่ติดบ่วงนายพราน เมื่อดิ้นรนสักครู่ พอหายตกใจก็นึกถึงกลมายาที่ร่ำเรียนมา จึงแกล้งทำเป็นตายด้วยอุบายทั้ง 6 พอนายพรานเข้ามาใกล้จึงเข้าใจว่ามันตายจริงจึงแก้บ่วงออก คิดจะแล่เอาเฉพาะเนื้อไป แล้วจึงเที่ยวหากิ่งไม้ใบไม้เพื่อจะมารองเนื้อ ฝ่ายเจ้ากวางได้โอกาส รีบสลัดกายลุกขึ้นวิ่งหนีเข้าป่าลึกไปโดยเร็ว
ข้อคิดจากชาดก : ติปัลลัตถมิคชาดก
การเป็นผู้ว่านอนสอนง่าย ใฝ่ในการศึกษาย่อมได้วิชาติดตัว ไปช่วยแก้ไขเหตุร้ายต่างๆ ได้
ประชุมชาดก
ลูกเนื้อผู้เป็นหลานในครั้งนั้น ได้เป็น พระราหุล
ฝ่ายมารดาในครั้งนั้น ได้เป็น ภิกษุณีอุบลวรรณา
ส่วนเนื้อผู้เป็นลุงในครั้งนั้น ได้เป็น พระสัมมาสัมพุทธเจ้า
