เหตุที่พระพุทธเจ้าทรงเล่า คุณชาดก : ได้พูดถึงคุณธรรมของพระอานนท์ ที่มีความกตัญญูกตเวทีคือรู้คุณและตอบแทนคุณพระภิกษุผู้มีอุปการะแก่ตน

กาลครั้งหนึ่ง เมื่อพระเจ้าพรหมทัตครองราชสมบัติในกรุงพาราณสี

มีราชสีห์ตัวหนึ่งอาศัยอยู่ในถ้ำบนยอดเขา ด้านล่างเขาลูกนั้น มีสระน้ำใหญ่และทุ่งหญ้าเขียวขจี เป็นที่หาอาหารของสัตว์ต่างๆ

ในวันนั้นเองมีกวางตัวหนึ่งกำลังเล็มหญ้ากินอย่างเอร็ดอร่อย ราชสีห์มองลงมาจากบนยอดเขา คิดจะจับกวางตัวนั้นกิน จึงกระโดดลงจากยอดเขา แล้ววิ่งไปด้วยความเร็ว 

เจ้ากวางกลัวตายจึงส่งเสียงร้องแล้วก็รีบวิ่งหนีสุดชีวิต กวางตัวนั้นรอด  ส่วนราชสีห์เบรคไม่ทัน จึงลื่น สไลด์ตกลงไปในแอ่งโคลนตม ใกล้ๆสระใหญ่

แม้จะพยายามออกแรงยังไง ก็ไม่สามารถขึ้นมาจากหล่มนั้นได้ จึงได้แต่ยืนปักเท้าทั้ง 4 อยู่ที่โคลนตมนั้น อดอาหารอยู่ถึง 7 วัน 

ต่อมาในวันที่ 8 มีสุนัขจิ้งจอกตัวหนึ่งเดินเที่ยวหาอาหาร เมื่อเห็นราชสีห์ก็หนีไปด้วยความกลัว ราชสีห์เห็นสุนัขจิ้งจอกก็ร้องเรียกแล้วพูดว่า

“เจ้าจิ้งจอกกลับมาก่อน เจ้าอย่าเพิ่งหนีไป ข้าติดอยู่ที่นี่มา 7 วันแล้ว ช่วยข้าด้วยเถอะ”

สุนัขจิ้งจอกตะโกนกลับไปว่า

“ข้าก็อยากช่วยท่านอ่ะนะ แต่ถ้าท่านขึ้นมาได้ ท่านก็จะจับข้ากินน่ะสิ”

“เจ้าไม่ต้องกลัวว่าข้าจะทำร้ายผู้มีพระคุณหรอก ถ้าข้าขึ้นไปได้ จะตอบแทนคุณเจ้าอย่างสาสม”

“เอ ทำไมมันฟังดูแปลกๆล่ะ เอาๆ ข้าช่วยเจ้าก็ได้”

เจ้าสุนัขจิ้งจอกตัดสินใจช่วยชีวิตราชสีห์  เพราะมั่นใจว่าราชสีห์เป็นสัตว์ที่พูดคำไหนคำนั้น  ไม่เคยปลิ้นปล้อนหลอกลวง

มันก็เลยวิ่งเข้าไปตะกุยดินรอบเท้าทั้ง 4 ของราชสีห์ ขุดให้เป็นลำลางเล็กๆ เพื่อให้น้ำในสระข้างๆ ไหลเข้าไปได้  เมื่อน้ำไหลเข้าไปทำให้โตลนอ่อนตัว ราชสีห์ก็ขยับเท้าได้ 

เหตุที่พระพุทธเจ้าทรงตรัสชาดก สูกรชาดก : ทรงปรารถภิกษุแก่รูปหนึ่งที่มีความริษยาพระสารีบุตร พระภิกษุแก่ได้เข้าไปหาพระสารีบุตรเพื่อจะแกล้งถามปัญหา แต่พระสารีบุตรรู้ว่าพระแก่นั้นมีความอิจฉาริษยาจึงเดินหลีกไป ทำให้ชาวบ้านที่ตั้งใจมาฟังธรรมไม่พอใจพากันไล่พระแก่นั้นออกไปจนพลาดวิ่งไปตกหลุมส้วม

ในอดีตกาล เมื่อพระเจ้าพรหมทัตเสวยราชสมบัติในกรุงพาราณสี

มีราชสีห์ตัวหนึ่งอาศัยอยู่ในถ้ำใกล้ภูเขา และในที่ไม่ไกลจากนั้นก็มีฝูงสุกรอาศัยสระน้ำบริเวณนั้นอยู่ และยังมีพระดาบสหมู่ใหญ่พักอยู่ใกล้ๆนั้นด้วย

วันหนึ่งหลังจากราชสีห์ล่าสัตว์และกินเนื้อจนอิ่มแล้ว จึงเดินไปกินน้ำที่สระ แล้วเหลือบไปเห็นสุกรตัวอ้วนพีตัวหนึ่งกำลังหากินอยู่แถวสระนั้น ราชสีห์คิดว่าสักวันหนึ่งจะจับหมูตัวนี้กิน แต่ถ้าหมูเห็นเรามันจะไม่มาอีก จึงเดินหลบไป

ฝ่ายเจ้าหมูก็เห็นพฤติกรรมของราชสีห์ มันคิดกระหยิ่มในใจว่าราชสีห์กลัวมัน จึงร้องเรียกราชสีห์ให้มาสู้กับมัน

“เห้ย เจ้าราชสีห์ ข้ามี 4 เท้า เจ้าก็มี 4 เท้าเหมือนกัน แน่จริงก็กลับมาสู้กันก่อน แกกลัวข้าหรือถึงเดินหนีไปแบบนั้น”

“วันนี้ข้ายังไม่สู้กับเจ้า แต่จากนี้ไปอีก 7 วัน เราค่อยมาสู้กันที่นี่” ราชสีห์ตอบแล้วเดินกลับไป

เจ้าหมูได้ยินดังนั้นก็ลำพองใจเป็นอันมาก ว่าจะได้สู้กับราชสีห์ มันกลับไปเล่าให้พวกญาติฟัง ญาติสุกรฟังแล้วพากันตกใจ พูดขึ้นว่า “ เจ้าจะพาพวกเราทั้งหมดให้ถึงความฉิบหายกันคราวนี้แหละ เจ้าไม่รู้จักกำลังของตัวจะหวังสู้กับราชสีห์ ราชสีห์จักมาทำให้เราทั้งหมดถึงแก่ความตาย เจ้าอย่าทำกรรมอุกอาจนักเลย” 

เหตุที่พระพุทธเจ้าทรงตรัสชาดก สิคาลชาดก : ทรงปรารภลูกชายของช่างตัดผมที่ตรอมใจตายเพราะไปหลงรักธิดากษัตริย์แห่งเจ้าลิจฉวี

ในอดีตกาล เมื่อพระเจ้าพรหมทัตเสวยราชสมบัติในกรุงพาราณสี

มีครอบครัวราชสีห์พี่น้อง ประกอบด้วย พี่ชาย 7 ตัว และน้องสาว 1 ตัว อาศัยอยู่ที่ถ้ำทองในป่าหิมพานต์ และไม่ไกลจากที่นั้นก็ยังมีถ้ำแก้วผลึกใส และมีสุนัขจิ้งจอกตัวหนึ่งอาศัยอยู่ในถ้ำแก้วนั้น

ต่อมา เมื่อพ่อแม่ของราชสีห์ทั้ง 8 ได้ตายลง พี่ชายทั้ง 7 จึงให้น้องสาวนอนอยู่ในถ้ำทองนั้น แล้วตัวเองมีหน้าที่ออกไปหาอาหาร เมื่อได้อาหารมาก็จะนำมาแบ่งให้น้องสาวกิน

สุนัขจิ้งจอกหลงรักราชสีห์สาวสวยมานานแต่ไม่มีโอกาสเข้าไปหา จนกระทั่งพ่อแม่ของรายสีห์ได้ตายลง และในเวลาที่พี่ชายทั้ง 7 ออกไปหาอาหาร มันจึงได้เข้าไปหานางราชสีห์สาว แล้วพูดจาเกี้ยวพาราสี ว่า “นี่แน่ะ แม่ราชสีห์ เราเป็นสัตว์สี่เท้า เจ้าก็เป็นสัตว์สี่เท้าเหมือนกัน เจ้าจงมาเป็นภรรยาเรา เราจะเป็นสามีเจ้า และเราจะอยู่ด้วยกันอย่างบันเทิงใจ”

นางราชสีห์ ไม่ตอบอันใด ได้แต่คิดว่า สุนัขจิ้งจอกนี้เป็นสัตว์ชั้นต่ำ เป็นสัตว์เลวทราม เทียบได้กับจัณฑาลในหมู่สัตว์ทั้งหลาย บังอาจมาเทียบชั้นกับราชสีห์ผู้สูงส่งอย่างเรา แถมยังมาพูดจาหยาบคาย เราจะทนไปไย กลั้นใจตายไปเสียดีกว่า แต่แล้วนางราชสีห์ก็กลับคิดขึ้นมาได้ว่า ควรจะเล่าเรื่องนี้ให้พี่ชายทั้ง 7 ฟังก่อนแล้วค่อยตายก็ยังไม่สาย

ฝ่ายสุนัขจิ้งจอก เมื่อไม่ได้คำตอบจากนางราชสีห์ ก็คิดว่า นางไม่มีเยื่อใยในเราเสียแล้ว เสียใจกลับเข้าไปนอนในถ้ำแก้วผลึกของตน

ราชสีห์พี่ชายตัวที่1 กลับมาพร้อมอาหารชิ้นโตที่เพิ่งล่ามาได้ นำมาให้น้อง นางราชสีห์จึงฟ้องพี่ชายถึงเรื่องสุนัขจิ้งจอก ฝ่ายพีชายก็โกรธเป็นฟืนเป็นไฟ ถามน้องว่า

“แล้วตอนนี้มันอยู่ที่ไหน พี่จะไปฆ่ามัน”

“มันนอนอยู่ในอากาศ ใกล้เชิงเขาลูกโน้นแน่ะพี่” นางราชสีห์ตอบด้วยความใสซื่อ เพราะเห็นสุนัขจิ้งจอกนอนอยู่ในอากาศจริงๆ

เหตุที่พระพุทธเจ้าทรงตรัส วิโรจนชาดก : ทรงปรารภพระเทวทัตที่พยายามแสดงอากัปกิริยาเลียนแบบพระองค์ ในคราวที่พระพุทธเจ้าได้ส่งพระโมคคัลลาและพระสารีบุตรไปตามพระสงฆ์ที่หลงเชื่อย้ายไปอยู่กับพระเทวทัต เมื่อพระเทวทัตเห็นพระอัครสาวกทั้งสองมาก็ดีใจ นึกว่าจะมาอยู่ด้วยจึงให้พระโมคคัลลาและพระสารีบุตรแสดงธรรมแทน ส่วนตัวเองขอตัวไปนอนเพราะได้แสดงธรรมมาตลอดคืนแล้ว พระอัครสาวกทั้งสองแสดงธรรมแก่ภิกษุเหล่านั้นจนเกิดความตื่นรู้แล้วจึงพากันกลับไปสู่พระเวฬุวันวิหารกันทั้งหมด พระโกกาลิกะเห็นวิหารว่างเปล่าจึงไปสู่สำนักพระเทวทัต แล้วดึงผ้าห่มที่คลุมร่างพระเทวทัตออก กระทืบเท้าลงไปที่หัวใจอย่างแรง พระเทวทัตมีเลือดไหลออกจากปากและถึงกับเป็นไข้ในเวลาต่อมา

ในอดีตกาล ครั้งพระเจ้าพรหมทัตเสวยราชสมบัติอยู่ในพระนครพาราณสี

มีไกรษรสีหราชตัวหนึ่ง อาศัยอยู่ในถ้ำทอง ที่ป่าหิมพานต์ ครั้งหิวขึ้นมาคราใด ก็จะสะบัดกาย มองดูทิศทั้งสี่ บรรลือสีหนาท แล้วเหยาะย่างออกหาอาหาร ฆ่ากระบือใหญ่ แล้วกินเนื้อ จากนั้นได้ลงไปดื่มน้ำในสระที่มีสีเหมือนแก้วมณี แล้วจึงเดินกลับเข้าถ้ำทองตามเดิม

ครั้งหนึ่ง มีสุนัขจิ้งจอกตัวหนึ่งเที่ยวออกล่าเหยื่อ เผชิญหน้าเข้ากับราชสีห์อย่างจัง และคิดว่าคงจะหนีไปไหนไม่รอด จึงนอนหมอบลงแทบเท้าราชสีห์

ราชสีห์ : มีะไรหรือเจ้าจิ้งจอก

สุนัขจิ้งจอก : ข้าพเจ้ามาเพื่อจะรับใช้ท่านน่ะท่านราชสีห์

ราชสีห์ : อ้อ เอาสิ มาอยู่กับข้า ข้าจะให้เจ้าได้กินเนื้อดีๆ

แล้วราชสีห์ก็พาสุนัขจิ้งจอกไปยังถ้ำทอง ตั้งแต่นั้นมา สุนัขจิ้งจอกก็ได้กินเดนราชสีห์ จนร่างกายที่ซูบผอมกลับมาอ้วนพี

อยู่มาวันหนึ่ง ราชสีห์นอนอยู่ในถ้ำ ได้บอกจิ้งจอกว่าให้ไปยืนบนยอดเขา แล้วมองลงไปถ้าอยากกินเนื้อสัตว์ตัวใด ให้กลับมาบอก แล้วให้พูดว่า “นายท่าน เชิญท่านคำรามเถิด” ราชสีห์ จะไปฆ่าสัตว์นั้นมากิน แล้วแบ่งเนื้ออร่อยๆให้จิ้งจอกกินด้วย

สุนัขจิ้งจอกจึงขึ้นไปสู่ยอดเขา มองดูฝูงสัตว์นานาชนิด เมื่อนึกอยากกินเนื้อสัตว์ชนิดใด ก็เข้าไปสู่ถ้ำทองบอกแก่ราชสีห์ แล้วหมอบลงแทบเท้า กล่าวว่า “นายท่าน เชิญท่านคำรามเถิด” ราชสีห์ก็วิ่งไปโดยเร็ว ถึงแม้เป็นช้างตกมัน ก็ไม่มีทางรอดเงื้อมมือของราชสีห์ไปได้