นิทานชาดก มัจฉชาดก : กามตัญหาทำปลาหน้ามืด

เหตุที่ตรัสชาดก มัจฉชาดก : ทรงปรารภพระภิกษุที่อยากจะสึกเพราะคิดถึงภรรยาเก่า

ในอดีตกาล เมื่อพระเจ้าพรหมทัตครองราชสมบัติในนครพาราณสี

ที่แม่น้ำใกล้ชานเมือง มีปลาตัวหนึ่งมันเติบโตเป็นหนุ่มใหญ่แต่ยังไม่มีคู่ไว้เชยชิดเสน่หาเลย วันหนึ่งมันจึงว่ายออกจากที่อยู่ของมัน เพื่อเสาะแสวงหาปลาสาวมาเป็นคู่สักตัว มันว่ายน้ำมาไกลจนกระทั่งเข้าเขตปลาพวกอื่น ก็พอดีได้พบนางปลาตัวหนึ่งเป็นที่ต้องใจของมันยิ่งนัก มันจึงเข้าไปเกี้ยวพาราสี

ปลาทั้งสองว่ายน้ำจู๋จี๋อี๋อ๋อกันอย่างดื่มด่ำชุ่มฉ่ำใจ ปลาสาวว่ายนำหน้า ส่วนปลาหนุ่มว่ายตามหลัง บางครั้งก็เข้าชิดเกาะเกี่ยวกัน บางครั้งก็ออกห่างโลดไล่กันไปมาอย่างสนุกสนาน

ขณะที่ปลาสาวว่ายนำหน้ามาถึงตอนหนึ่ง นางได้กลิ่นแหของชาวประมง จึงหวนกลับ ส่วนปลาหนุ่มกำลังเต็มตื้นด้วยความเสน่หา เห็นดังนั้นก็นึกว่าปลาสาวคงจะแสร้งว่ายกลับให้ตัววิ่งไล่ จึงถลันเข้าไปในท้องแหโดยไม่รู้ตัว

ฝ่ายชาวประมงเห็นปลาตัวใหญ่ติดแหเข้าก็ดีใจ ยกแหขึ้นมาไว้บนหาดทราย จัดแจงเตรียมก่อไฟจะย่างปลากิน 

เจ้าปลาหนุ่มเห็นว่าตัวเองไม่รอดแน่แล้วจึงคร่ำครวญขึ้น

“โธ่เอ๋ย! เวรกรรมอะไรของเราก็ไม่รู้ เพิ่งจะมีคู่กับเขากลับต้องมาตาย น้องรักของพี่จะรู้หรือเปล่าว่าพี่ติดแหอยู่ เจ้าคงไม่คิดว่าพี่หนีไปติดหญิงอื่นหรอกนะ ฮือๆๆ น้องปลาอย่าเข้าใจพี่ผิดเลย”

ขณะนั้นปุโรหิตของเมืองพาราณสีเดินมาที่ท่าน้ำพอดี ปุโรหิตท่านนี้เป็นผู้รู้ภาษาสัตว์ ดังนั้นเมื่อได้ยินเสียงปลาหนุ่มคร่ำครวญจึงคิดว่า

‘เจ้าปลาตัวนี้กำลังหน้ามืดตามัวตกอยู่ในอำนาจเสน่หา ถ้าตายไปตอนนี้มันต้องตกนรกเป็นแน่ ทางที่ดีเราควรจะช่วยมันไว้เอาบุญ’

ดังนั้นเขาจึงเข้าไปขอซื้อปลาหนุ่มกับชาวประมง

“อ้าวท่านปุโรหิตนั่นเอง ท่านอยากได้ปลาตัวไหน ท่านเอาไปได้เลย” ชาวประมงรู้จักปุโรหิตอย่างดีจึงให้ปลาฟรีๆ

“ถ้าอย่างนั้น เราขอปลาใหญ่ตัวนี้ตัวเดียวก็แล้วกัน” ปุโรหิตบอก

“ได้ครับ เอาไปเถอะท่าน”

“ขอบใจมากนะ” ปุโรหิตกล่าวของอกขอบใจแล้วนำปลาหนุ่มมาที่ท่าน้ำ พร้อมกับพูดว่า

“เจ้าปลาเอ๋ย นี่ถ้าเราไม่พบกัน เจ้าต้องตายแล้วตกนรกเป็นแน่ เอาละ นับจากวันนี้ไป อย่าตกอยู่ในอำนาจกิเลสเลย เดี๋ยวจะถูกลากขึ้นมาฆ่าอีก เชื่อข้าเถอะ”

เมื่อสั่งสอนเสร็จก็ปล่อยปลาลงน้ำไป

ข้อคิดจากชาดก : มัจฉชาดก
การปล่อยใจให้อยู่ในห้วงเสน่หาจนเกินขอบเขตมักจะทำให้ลืมตัว ลืมนึกถึงอันตรายทั้งหมด และสุดท้ายก็จะหลงเข้าไปสู่เงื้อมมือของศัตรูโดยไม่รู้ตัว

ประชุมชาดก 
นางปลา ได้เกิดเป็น ภรรยาเก่าของพระที่อยากจะสึก
ปลาหนุ่ม ได้เกิดเป็น ภิกษุผู้อยากจะสึก
ปุโรหิต ได้เกิดเป็น พระสัมมาสัมพุทธเจ้า

นิทานชาดก มัจฉชาดก