เหตุที่พระพุทธเจ้าทรงเล่า คุณชาดก : ได้พูดถึงคุณธรรมของพระอานนท์ ที่มีความกตัญญูกตเวทีคือรู้คุณและตอบแทนคุณพระภิกษุผู้มีอุปการะแก่ตน

กาลครั้งหนึ่ง เมื่อพระเจ้าพรหมทัตครองราชสมบัติในกรุงพาราณสี

มีราชสีห์ตัวหนึ่งอาศัยอยู่ในถ้ำบนยอดเขา ด้านล่างเขาลูกนั้น มีสระน้ำใหญ่และทุ่งหญ้าเขียวขจี เป็นที่หาอาหารของสัตว์ต่างๆ

ในวันนั้นเองมีกวางตัวหนึ่งกำลังเล็มหญ้ากินอย่างเอร็ดอร่อย ราชสีห์มองลงมาจากบนยอดเขา คิดจะจับกวางตัวนั้นกิน จึงกระโดดลงจากยอดเขา แล้ววิ่งไปด้วยความเร็ว 

เจ้ากวางกลัวตายจึงส่งเสียงร้องแล้วก็รีบวิ่งหนีสุดชีวิต กวางตัวนั้นรอด  ส่วนราชสีห์เบรคไม่ทัน จึงลื่น สไลด์ตกลงไปในแอ่งโคลนตม ใกล้ๆสระใหญ่

แม้จะพยายามออกแรงยังไง ก็ไม่สามารถขึ้นมาจากหล่มนั้นได้ จึงได้แต่ยืนปักเท้าทั้ง 4 อยู่ที่โคลนตมนั้น อดอาหารอยู่ถึง 7 วัน 

ต่อมาในวันที่ 8 มีสุนัขจิ้งจอกตัวหนึ่งเดินเที่ยวหาอาหาร เมื่อเห็นราชสีห์ก็หนีไปด้วยความกลัว ราชสีห์เห็นสุนัขจิ้งจอกก็ร้องเรียกแล้วพูดว่า

“เจ้าจิ้งจอกกลับมาก่อน เจ้าอย่าเพิ่งหนีไป ข้าติดอยู่ที่นี่มา 7 วันแล้ว ช่วยข้าด้วยเถอะ”

สุนัขจิ้งจอกตะโกนกลับไปว่า

“ข้าก็อยากช่วยท่านอ่ะนะ แต่ถ้าท่านขึ้นมาได้ ท่านก็จะจับข้ากินน่ะสิ”

“เจ้าไม่ต้องกลัวว่าข้าจะทำร้ายผู้มีพระคุณหรอก ถ้าข้าขึ้นไปได้ จะตอบแทนคุณเจ้าอย่างสาสม”

“เอ ทำไมมันฟังดูแปลกๆล่ะ เอาๆ ข้าช่วยเจ้าก็ได้”

เจ้าสุนัขจิ้งจอกตัดสินใจช่วยชีวิตราชสีห์  เพราะมั่นใจว่าราชสีห์เป็นสัตว์ที่พูดคำไหนคำนั้น  ไม่เคยปลิ้นปล้อนหลอกลวง

มันก็เลยวิ่งเข้าไปตะกุยดินรอบเท้าทั้ง 4 ของราชสีห์ ขุดให้เป็นลำลางเล็กๆ เพื่อให้น้ำในสระข้างๆ ไหลเข้าไปได้  เมื่อน้ำไหลเข้าไปทำให้โตลนอ่อนตัว ราชสีห์ก็ขยับเท้าได้ 

จากนั้นสุนัขจิ้งจอกก็มุดเข้าไปตรงท้องของราชสีห์ แล้วเอาศีรษะดุนท้องราชสีห์ขึ้น ราชสีห์กระโดดออกจากหล่มนั้นได้  วิ่งไปยืนอยู่บนบก สักพัก ก็ลงไปอาบน้ำล้างโคลนที่ติดตัว

พอหายเหนื่อยแล้ว ราชสีห์จึงไปล่าควาย แล้วนำเนื้อควายมาแบ่งให้สุนัขจิ้งจอกกินด้วยกัน  เมื่อจิ้งจอกกินเสร็จก็คาบเนื้อชิ้นนึง จะเอาไปฝากเมียที่รออยู่ ราชสีห์ไม่ขัดข้องเพราะตัวเองก็จะเอาไปฝากเมียที่รออยู่เหมือนกัน

“นี่เจ้าจิ้งจอก ข้าว่าเจ้าพาครอบครัวไปอยู่กับข้าบนเขาเถอะ เรื่องอาหารการกินเจ้าจะได้ไม่ลำบาก ข้าจะดูแลพวกเจ้าเอง”

สุนัขจิ้งจอกกับเมียเลยตามราชสีห์ขึ้นไปอยู่บนเขาด้วยกัน

ตั้งแต่นั้นมา เมื่อราชสีห์กับสุนัขจิ้งจอกออกไปล่าเนื้อ ก็ให้นางราชสีห์และนางสุนัขจิ้งจอกอยู่เฝ้าถ้ำ แล้วนำเนื้อกลับมาฝาก นางทั้ง 2 ที่คอยอยู่

ต่อมาไม่นาน ทั้งนางราชสีห์และนางสุนัขจิ้งจอก ก็คลอดลูกออกมาข้างละ 2 ตัวเท่าๆกัน สัตว์เหล่านั้นทั้งหมดรักใคร่กลมเกลียวกันเป็นอย่างดี

แต่อยู่มาวันหนึ่ง นางราชสีห์เกิดระแวงหึงหวง และคิดขึ้นมาว่า

“พี่ราชสีห์สามีเราดูจะรักนางจิ้งจอกกับลูกซะเหลือเกิน หรือว่าทั้งสองจะแอบเป็นชู้กัน ไม่ได้การละ เราจะปล่อยไว้แบบนี้ไม่ได้ จะต้องทำทุกวิถีทาง เพื่อให้พวกมันออกไปจากที่นี่ให้ได้”

เมื่อถึงเวลาที่ราชสีห์กับจิ้งจอกไปหาอาหาร นางราชสีห์จึงข่มขู่นางสุนัขจิ้งจอกว่า

“เจ้าอยู่ที่นี่มานานแล้วไม่คิดจะออกไปหากินเองบ้างหรือไง”

และลูกๆของราชสีห์ก็ คอยแกล้งลูกๆของสุนัขจิ้งจอกเหมือนกัน

นางสุนัขจิ้งจอกไม่กล้าตอบโต้อะไร ได้แต่เก็บงำความคับแค้นใจไว้ แล้วเล่าเรื่องนั้นให้กับสุนัขจิ้งจอกผู้สามีฟัง พลางบอกว่า

“เราไปอยู่ที่อื่นกันเถอะพี่ ฉันเป็นห่วงลูก”

สุนัขจิ้งจอกเห็นด้วยแต่ขอไปลาราชสีห์ก่อน แล้วเล่าความจริงทุกอย่างให้ฟัง

“ท่านราชสีห์ พวกเราก็อาศัยอยู่กับท่านมานานแล้ว เราก็เข้าใจนะว่ามันก็เป็นธรรมดาที่เจ้าของบ้านย่อมจะไม่พอใจคนที่มาขออาศัยอยู่ด้วยนานๆ เมื่อเข้า ตอนที่พวกเราออกไปหาอาหาร นางราชสีห์เมียท่าน ได้ข่มขู่นางสุนัขจิ้งจอกเมียเรา  แล้วไล่ให้ไปอยู่ที่อื่น เรารู้ดีว่า  ผู้ที่มีกำลังมาก จะขับไล่ผู้ที่มีกำลังน้อยไปเมื่อไรก็ได้ ท่านไม่ต้องคิดมากหรอกนะ เราเข้าใจ และจะพาลูกเมียเราไปอยู่ที่อื่นละ”

“ไม่ได้สิเพื่อน เราจะไม่ยอมให้เพื่อนระหกระเหินไปไหนอีกแล้ว”

ราชสีห์ตอบทันที และเข้าไปชี้แจงให้เมียทราบว่า

“น้องสิงห์ เจ้าจำได้ไหม ว่าเมื่อครั้งก่อนโน้น ตอนที่ข้าออกไปหาอาหาร แล้วหายตัวไปถึง 8 วัน”

“จำได้ค่ะพี่ แล้วพี่ก็กลับมาพร้อมกับสุนัขจิ้งจอกทั้ง 2 ตัวนี้”  นางราชสีห์รำลึกความหลัง

“ใช่ นี่คือเรื่องพี่ที่จะเล่าให้ฟัง เจ้าตั้งใจฟังดีๆนะ  วันนั้น พี่ตั้งใจออกไปล่าเนื้อ แต่พลาดท่าวิ่งไปติดหล่มโคลน และก็ติดอยู่ที่นั่นถึง 7 วัน 

ถ้าไม่ได้จิ้งจอกผู้นี้มาช่วย พี่ก็คงตายอยู่ตรงนั้น ไม่ได้กลับมาหาเจ้าหรอก สุนัขจิ้งจอกนี้มีบุญคุณกับเรามาก เจ้าอย่าดูหมิ่นเขาต่อไปอีกเลย”

“เรื่องเป็นอย่างนี้เองเหรอคะพี่”  นางราชสีห์สำนึกผิดและหันกลับไปขอโทษครอบครัวสุนัขจิ้งจอก

“ฉันกับลูกต้องขอโทษพวกท่านด้วย ต่อไปฉันจะไม่ทำแบบนั้นอีก”

แล้วตั้งแต่นั้นครอบครัวของราชสีห์กับครอบครัวของสุนัขจิ้งจอก ก็อยู่ด้วยกันด้วยความปรองดองตลอดมา 

ประชุมชาดก คุณชาดก

สุนัขจิ้งจอก ได้เกิดเป็น พระอานนท์

ส่วนราชสีห์ ได้เกิดเป็น พระสัมมาสัมพุทธเจ้า