เหตุที่ตรัสชาดก โคธชาดก : ทรงปรารภภิกษุผู้คบหาพระที่ไปเข้ากับฝ่ายพระเทวทัต
ในอดีตกาล ครั้งพระเจ้าพรหมทัตเสวยราชสมบัติอยู่ในพระนครพาราณสี
พระโพธิสัตว์ได้เกิดเป็นพญาเหี้ย ปกครองบริวารหลายร้อย อาศัยอยู่ในโพรงใหญ่ใกล้ฝั่งแม่น้ำ ลูกชายของพระโพธิสัตว์ชื่อว่า โคธปิลลิกะ ได้ไปเล่นกับกิ้งก่าอยู่เสมอ ลูกพญาเหี้ยมักจะเย้าหยอกกิ้งก่าด้วยการขึ้นไปทับบนหลัง ด้วยคิดว่าจะกอดกิ้งก่า
ฝูงเหี้ยบริวารได้เล่าถึงความสนิทสนมของโคธปิลลิกะ กับกิ้งก่าให้พญาเหี้ยฟัง พญาเหี้ยจึงเรียกลูกชายมาสั่งสอนว่า ไม่ควรไปคบกับกิ้งก่า หากยังสนิทสนมกันแบบนี้ สกุลเหี้ยทั้งหลายจะต้องพินาศเพราะกิ้งก่าตัวนี้อย่างแน่นอน
แต่โคธปิลลิกะก็มิได้เชื่อพ่อ ยังคงออกไปเล่นกับกิ้งก่าอยู่เช่นเดิม
พญาเหี้ยเห็นดังนั้นก็คิดว่าคงห้ามลูกไม่ได้ อย่างไรเสียเราควรจะต้องคิดหาทางหนีทีไล่ไว้ก่อน ด้วยการให้บริวารช่วยกันทำปล่องลมไว้ข้างหนึ่งของโพรงเหี้ย
เวลาผ่านไป โคธปิลลิกะ มีร่างกายใหญ่ขึ้นตามลำดับ ในขณะที่กิ้งก่ายังตัวเท่าเดิม โคธปิลลิกะยังคงเล่นเหมือนตอนเด็กๆด้วยการโถมทับกิ้งก่าอยู่เรื่อยๆ กิ้งก่าทนไม่ไหวเพราะรู้สึกเหมือนโดนภูเขาหล่นทับ มับคิดว่าหากโดนทับแบบนี้สัก2-3 วัน มันต้องตายแน่ๆ มันจึงคิดกำจัดเหี้ยให้สิ้นซาก
วันหนึ่งในฤดูแล้ง มีฝนตกลงมา ฝูงแมลงเม่าพากันบินออกจากจอมปลวก ฝูงเหี้ยพากันออกมากินแมลงเม่า นายพรานล่าเหี้ยเดินถือจอบออกไปกับฝูงหมาป่าเพื่อขุดโพรงเหี้ย
กิ้งก่าเห็นแล้วจึงคิดวิธีจะกำจัดเหี้ย จึงเข้าไปคุยกับนายพราน
